Γύρω από τη σχέση γλώσσας και σκέψης

του Αύγουστου Μπαγιόνα

«Οι κριτικές πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα από τους μαρξιστές, που πολλές φορές γοητεύονται από ένα λαμπερό περιτύλιγμα κριτικής, μη δίνοντας τη δέουσα σημασία στην κατεύθυνση αυτής της κριτικής. Το ερώτημα λοιπόν είναι ποιο είναι το περιεχόμενο κάθε φορά της κριτικής»

Αύγουστος Μπαγιόνας

Ο Σελιδοδείκτης αναδημοσιεύει το κείμενο του Αύγουστου Μπαγιόνα για τη σχέση «Γλώσσας και Σκέψης» με βάση το έργο του Λεβ Βιγκότσκι και των σοβιετικών ψυχολόγων Λούρια και Λεοντίεφ.  Ο Αύγουστος Μπαγιόνας αποτελεί έναν από τουςκορυφαίους Έλληνες μαρξιστές φιλοσόφους της μεταπολιτευτικής περιόδου, με ένα πολύπλευρο έργο που καλύπτει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, το γαλλικό διαφωτισμό, τη διαλεκτική, τον Χέγκελ και τον Μαρξ. Στρατευμένος στοχαστής, με επιμονή στην υπεράσπιση του μαρξιστικού ορθολογισμού, εναντιώθηκε με πάθος, αλλά και τεκμηριωμένες φιλοσοφικές θέσεις στις ποικίλες εκδοχές του σύγχρονου ανορθολογισμού (θρησκευτικός μυστικισμός, νεορθοδοξία, μεταμοντέρνο). Ο Μπαγιόνας πέθανε το 2005 και ως στοχαστής, έξω από τους μηχανισμούς της ακαδημαϊκής εξουσίας, τόσο της επίσημης αστικής, όσο και της «αριστερής», πέρα και σε αντιπαράθεση με τις ποικίλες θεωρητικές μόδες που λειτουργούν ως μέσο κοινωνικής ανέλιξης και καταξίωσης συγκεκριμένων διανοητικών στρωμάτων, ήταν αναπόφευκτο να περάσει στο περιθώριο και στη λήθη. Ήταν μαρξιστής και ήταν και ασυμβίβαστος. Ως Σελιδοδείκτης εκτιμούμε ότι το έργο του διατηρεί την επικαιρότητά του και μπορεί να  συμβάλει στην οικοδόμηση ενός πλατιού μορφωτικού και επιστημονικού ρεύματος των κυριαρχούμενων κοινωνικών ομάδων, που τόσο ανάγκη έχει το εκπαιδευτικό και εργατικό κίνημα του τόπου μας. 

Γύρω από τη σχέση γλώσσας και σκέψης* 

Αντικείμενο της εισήγησης που ακολουθεί1 είναι ορισμένες απόψεις για τη σχέση γλώσσας και σκέψης που αναπτύχθηκαν από τους σοβιετικούς ψυχο­λόγους L.S. Vygotski2, A.R. Luria3 και A. Leontiev4. Οι ψυχολόγοι αυτοί μπο­ρούν να θεωρηθούν ότι αποτελούν ενιαία σχολή, που αναπτύσσεται στη Σοβιετική Ένωση κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία. Θα αναφερθώ σε ορισμένες ανθρωπολογικές απόψεις που οι σοβιετικοί ψυχολόγοι που ονόμασα απορρίπτουν, σε ορισμένες νύξεις του Μαρξ και του Έγκελς για τη σχέση γλώσσας, σχέσης και πράξης, στην άποψη του Vygotski για τη γλώσσα ως ολοκληρωμένη μορφή, στήριγμα και εργαλείο της σκέψης, στη θεωρία του Vygotski και του Luria για τη σχέση γλώσσας και αφηρημένης σκέψης και στη θεωρία τους για τη σημασία και το νόημα των σύνθετων και απλών γλωσσικών στοιχείων, λέ­ξεων, φράσεων και προτάσεων. Θα ολοκληρώσω την εισήγησή μου με ορισμένες σκέψεις με αφορμή τις συζητήσεις για την υποτιθέμενη παραφθορά της ελληνικής γλώσσας, που έγιναν τον τελευταίο καιρό στις εφημερίδες και στην τηλεόραση.

Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου

Μετά την πτώση της Ακρόπολης (24 Μαΐου 1827) η Επανάσταση του '21 έπνεε τα λοίσθια. Στην Ηπειρωτική Ελλάδα είχε κατασταλεί και μόνο στο ανατολικό τμήμα της Πελοποννήσου παρέμενε ζωντανή. Κι εκεί, όμως, απειλείτο από τον Ιμπραήμ, που σκόπευε να εκστρατεύσει κατά του Ναυπλίου και της Ύδρας.

Σε αυτή τη δύσκολη στιγμή για την Ελλάδα, η ευρωπαϊκή διπλωματία άλλαξε στάση και άρχισε να διάκειται ευμενώς προς την Επανάσταση. Συνέβαλε σε αυτό και ο νέος Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας Γεώργιος Κάνινγκ, που έδωσε μια πιο φιλελεύθερη τροπή στην εξωτερική πολιτική της Γηραιάς Αλβιόνας. Έτσι, στις 24 Ιουνίου 1827 υπογράφτηκε στο Λονδίνο συνθήκη μεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, που καθόριζε τα της ανεξαρτησίας της Ελλάδας.

Σύμφωνα με τη συνθήκη, ιδρυόταν ελληνικό κράτος υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου, με σύνορα τον Αμβρακικό και τον Παγασητικό Κόλπο. Στη Συνθήκη Ειρηνεύσεως της Ελλάδος υπήρχε κι ένα μυστικό άρθρο, που προέβλεπε την επέμβαση των τριών δυνάμεων, εάν οι δύο εμπόλεμοι δεν δέχονταν τους όρους της σύμβασης.

Προς τούτο, ο αγγλικός στόλος υπό τον αντιναύαρχο Κόδριγκτον, ο γαλλικός υπό τον υποναύαρχο Δεριγνύ και ο ρωσικός υπό τον υποναύαρχο Χέυδεν, κατέπλευσαν στην Πελοπόννησο για να επιβάλουν την κατάπαυση των εχθροπραξιών. Η ελληνική πλευρά δέχτηκε με προθυμία την πρόταση των τριών Συμμάχων, ενώ ο Σουλτάνος δυσανασχέτησε και απέκρουσε οποιαδήποτε επέμβαση στην επικράτειά του.

Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, υπό τους Ταχίρ Πασά, Μουχαρέμ Μπέη και Μουσταφά Μπέη, πρόλαβε να προσορμισθεί στη λιμνοθάλασσα του Ναβαρίνου (σημερινή Πύλος), προτού προλάβει ο Δεριγνύ να τον εμποδίσει. Στόχος, τώρα, των τριών ναυάρχων ήταν να παρεμποδίσουν τη μεταφορά αιγυπτιακών στρατευμάτων σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1827 ο Κόδριγκτον, που είχε το γενικό πρόσταγμα, διαμήνυσε στον Ιμπραήμ ότι ο στόλος του βρισκόταν εκεί για να επιβάλει ανακωχή και τον προειδοποίησε ότι τυχόν άρνησή του θα τον υποχρέωνε να την επιβάλει δια της βίας.

Ο Ιμπραήμ, που συνέχιζε με αμείωτη ένταση τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του στην Πελοπόννησο, πήρε μάλλον αψήφιστα την απειλή του Κόδριγκτον και τις επόμενες μέρες δύο μοίρες του τουρκοαιγυπτιακού στόλου εξήλθαν από το Ναβαρίνο με κατεύθυνση την Ύδρα και την Πάτρα. Εμποδίστηκαν, όμως, από τον συμμαχικό στόλο και αναγκάσθηκαν να προσορμιστούν και πάλι στο Ναβαρίνο.

ΤΑ ΛΑΙΚΙΣΤΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΕΣΤΗΚΥΙΑ ΤΑΞΗ***

  Της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη, Targoviste, 11/2018

Εισαγωγή

Η Δύση στο διάστημα των τελευταίων  ετών εισέρχεται  σταδιακά σε αχαρτογράφητα νερά. Το γνωστό, το ασφαλές και το  παραδοσιακό υποχωρεί με ιλιγγιώδη ταχύτητα,  και τη θέση του καταλαμβάνει  το άγνωστο, το ανατρεπτικό και το απειλητικό. Ήδη, η παγκοσμιοποίηση, που ήταν μαζί μας για πενήντα περίπου χρόνια αναγκάζεται να  παραχωρήσει την κυριαρχία της, όχι μόνο στον προστατευτισμό, αλλά και σε, καθημερινά εντεινόμενο εμπορικό πόλεμο. Ωστόσο, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η  εναλλαγή αυτή, ανάμεσα στην ελευθερία των συναλλαγών και στην επιβολή ελέγχων στις συναλλαγές, ανήκει στις νομοτελειακές μεταβολές, που αναμένονται, περίπου κάθε 40 με 50  χρόνια^[1], ώστε καταρχήν να μην  δικαιολογεί ιδιαίτερη ανησυχία. Δεν συμβαίνει, ωστόσο, το ίδιο με τον καταιγισμό κάποιων, άλλης μορφής ανατροπών, που πρόσφατα εισέβαλαν στη ζωή μας, και που ορισμένα χαρακτηριστικά τους τις διαχωρίζουν σαφώς   από  ό,τι σχετικά ίσχυε στο παρελθόν. Ακριβώς, τα χαρακτηριστικά αυτά καθιστούν απροσδιόριστο το νέο διεθνές σκηνικό, ενώ ταυτόχρονα φαίνεται να απενεργοποιούν ισχυρότατες παραδοσιακές διακρίσεις, όπως κατεξοχήν αυτήν ανάμεσα στη  δεξιά και στην αριστερή οικονομική πολιτική. Οι ανατροπές αυτές υιοθετούν επιλογές της αντι-παγκοσμιοποίησης, όπως κατεξοχήν   την αναβίωση του  εθνικισμού, που ήταν ιδιαίτερα μισητός, κατά την περίοδο της παγκοσμιοποίησης, και είχε σχεδόν εξισωθεί με φασιστικές  νοοτροπίες. Ο εθνικισμός, κερδίζει τώρα ταχύτατα έδαφος, και σε συνδυασμό και με κάποιες πρόσθετες σημαντικές αλλαγές, φαίνεται να αποτελεί τον προάγγελο του απειλούμενου τέλους ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού. Καθώς ο δικός μας πολιτισμός κυριάρχησε  στη Δύση για πολλές δεκαετίες, εμπεδώθηκε η άποψη ότι αυτός και μόνο αυτός εκπροσωπεί την ιδεώδη και μοναδική υποθήκη στον κόσμο. Ότι, δηλαδή, είναι αιώνια, αναλλοίωτη και αναντικατάστατη, η φιλελεύθερη Δημοκρατία, που μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο εκπροσωπείται και περιφρουρείται από τις ΗΠΑ.

Μισθοί – κέρδη – ανάπτυξη, με φόντο το… «δίλημμα»!

Του Γιάννη Τόλιου

Με τις εξαγγελίες Α. Τσίπρα και Κ. Μητσοτάκη στη ΔΕΘ, το οικονομικό πρόβλημα με τις κοινωνικές του προεκτάσεις (μισθοί, συντάξεις, φορολογία, κοινωνικές δαπάνες, ανεργία, κά), βγήκε και πάλι στο προσκήνιο. Κύρια επιδίωξη των δύο αρχηγών (ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ), ήταν δημιουργία εντυπώσεων και καλλιέργεια προσδοκιών ότι διαθέτουν την ….«καλύτερη» οικονομική στρατηγική στη μεταμνημονιακή περίοδο. Στόχος ο εγκλωβισμός των λαϊκών στρωμάτων στις επερχόμενες εκλογές, στο «δίλημμα» Τσίπρας ή Μητσοτάκης.

Δεν υπάρχει «διέξοδος» με Λιτότητα και Επιτροπεία

Ασφαλώς σε επίπεδο «διακηρύξεων», μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ υπάρχουν σημαντικές διαφορές, όπως και σε επί μέρους θέματα. Από μια άποψη αποτελούν προϋπόθεση για να εμφανίζεται πειστική η «αντιπαλότητα» τους.! Ωστόσο συγκλίνουν στη γενικότερη «στρατηγική» της οικονομικής πολιτικής, που έχει ως βάση το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και αποτελεί την ψυχή του νέου άτυπου Μνημονίου που σηματοδοτεί συνέχιση της Λιτότητας και Επιτροπείας. Χαρακτηριστικό ότι και οι δύο αρχηγοί, παρά τις φραστικές «κόντρες» στα ψηφισμένα μέτρα, δεσμεύονται ότι δεν θα προβούν σε «μονομερείς ενέργειες», αλλά σαν ….καλοί μαθητές θα εφαρμόσουν τις υποδείξεις των υπερεθνικών αφεντικών. Όμως έξοδος από τα Μνημόνια, χωρίς κατάργηση Λιτότητας και Επιτροπείας δεν μπορεί να υπάρξει. Θα περιοριστούμε σε τρία ζητήματα για γίνει πιο εμφανής η διαπίστωση μας.

Ποιοι στηρίζουν τα Σκόπια και γιατί - Ιωάννης Μάζης

Τα ερείσματα των Σκοπίων ανήκουν πρωτίστως σε κύκλους γερμανικής και δευτερευόντως ιταλικής προελεύσεως και εμπνεύσεως για λόγους οι οποίοι έγιναν σαφείς από εδαφικής απόψεως ήδη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αμέσως μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στη Γερμανία ιδρύθηκαν ισχυρώς χρηματοδοτούμενα «ερευνητικά κέντρα» τα οποία εστόχευαν τον –ναζιστικής εμπνεύσεως– πολυτεμαχισμό και την διάλυση της Βαλκανικής στη «βιολογική βάση» του (φανταστικού) DNA των εθνοτήτων, τις οποίες φρόντιζαν να ανακαλύψουν σαν καταπιεζόμενες.

Ένα λαμπρό παράδειγμα αποτελεί το «Ευρωπαϊκό Κέντρο Μειονοτήτων», ιδρυθέν το 1996, και προσωπικότητες όπως ο τότε διευθυντής του, και μετέπειτα «γενικός πρόξενος» στο, μη ανεγνωρισμένο ως κράτος, Κόσσοβο(!) Στέφαν Τραίμπστ. Τον Στέφαν Τραίμπστ τον γνώρισα προσωπικά σε πρόσφατη ερευνητική συνεργασία του Εργαστηρίου Γεωπολιτικής, το οποίο διευθύνω στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με το Πανεπιστήμιο της Λειψίας στο πλαίσιο προγράμματος διευθυνομένου από το DAAD.

Οι αντιεπιστημονικές θέσεις του σχετικά με την περιοχή μας και την Ελλάδα μου έκαναν ιδιαιτέρα εντύπωση και έψαξα σχετικώς με την δράση του. Μεταξύ αυτών που ανεκάλυψα ήταν ότι διηύθυνε το ανωτέρω γερμανικό «Ευρωπαϊκό Κέντρο Μειονοτήτων». Ο εν λόγω Τραίμπστ, σε διάλεξή του σε Συμπόσιο του Ιδρύματος Καρλ Φρίντριχ φον Ζίμενς, η οποία εδόθη εις το Μόναχο, περί των «προβλημάτων των εθνοτήτων» και τις «περιφέρειες» στην Κεντρο-Ανατολική Ευρώπη, δημοσιευθείσα στη λίαν «έγκυρη» επιστημονική επιθεώρηση «Südosteuropa» τ. 7-8/1992. Το ίδρυμα φέρει το όνομα του Γερμανού βιομηχάνου και «ευπατρίδη», ο οποίος πέραν της λοιπής στενής συνεργασίας του με το Ναζιστικό Ράϊχ ήτο και ο κατασκευαστής των κρεματορίων του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος των ναζιστικών στρατοπέδων συγκεντρώσεως).

Το μεγάλο πάρτι γύρω από το μεταναστευτικό με αριθμούς - Νεφέλη Λυγερού

 

«Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε», λέει η λαϊκή παροιμία. Και επειδή ποτέ δεν είναι στραβός ο γιαλός, μάλλον στραβά αρμενίζουμε. Αυτές τις ημέρες έχει ξεσπάσει καυγάς ανάμεσα στην κυβέρνηση και στην αντιπολίτευση για τον τρόπο διαχείρισης των κονδυλίων που αφορά τα κονδύλια για το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Ο αρμόδιος υπουργός Δημήτρης Βίτσας υποστήριξε ότι οι πόροι που έχει αντλήσει η Ελλάδα από την ΕE είναι πλήρως ελεγμένοι. Παρά τον πακτωλό χρημάτων που έχει εκταμιευθεί, όμως, πρόσφυγες και οικονομικοί μετανάστες εξακολουθούν να ζουν υπό άθλιες συνθήκες.

Δεν είναι, άλλωστε, μόνο στη Μόρια, όπου επικρατούν απάνθρωπες συνθήκες. Ο ανθρωπισμός έχει εκφυλιστεί σε όλα τα hot spot και τα κέντρα υποδοχής, ή αυτά λειτουργούν στα νησιά του Αιγαίου, ή στον Έβρο και στη Μαλακάσα, όπου συχνά πυκνά οι μετανάστες περιφέρονται στους γύρω δρόμους, καταγγέλλοντας τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης τους. Τα ποσά είναι τεράστια, αλλά τα αποτελέσματα της διαχείρισής του είναι οικτρά. Και βέβαια τα στοιχεία για λαθροχειρίες είναι πλέον πολλά για να αγνοηθούν.

Από το αίσχος της Ειδομένης, στις απάνθρωπες συνθήκες στη Μόρια, τρία χρόνια δρόμος. Κάποτε, ο ΣΥΡIΖΑ, όταν ήταν μαχητική αριστερή αντιπολίτευση, ξιφουλκούσε για τις συνθήκες στην Αμυγδαλέζα. Σήμερα διαχειρίζεται Μόριες. Η ευαισθησία του, άλλωστε, φάνηκε να εξαντλείται μόλις κατέλαβε τα υπουργικά γραφεία. Ποιος δεν θυμάται σημερινούς κυβερνητικούς να αγανακτούν δημόσια, επειδή στην Καλογρέζα είχε χαλάσει κάποιο κλιματιστικό;

Μέχρι, όμως, η Μόρια και η ατέρμονη απελπισία των απόκληρών της να διασύρει την Ελλάδα στο εξωτερικό δεν είχε ανοίξει ούτε ρουθούνι. Ούτε καν το λαλίστατο Τμήμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ είχε βρει χρόνο να ασχοληθεί. Τί κι αν 10χρονα παιδιά επιχειρούν καθημερινά να αυτοκτονήσουν; Τί κι αν εξάχρονα παιδιά γίνονται αντικείμενα αρρωστημένων σεξουαλικών ορέξεων; Τί κι αν οι γυναίκες κοιμούνται με πάνες για να αποφύγουν να βγουν από τη σκηνή τους, καθώς ακόμα και μέρα μεσημέρι καραδοκεί ο βιασμός, τα μαχαιρώματα, τα λύματα και οι ασθένειες;

Είναι πολλά τα λεφτά

Γιώργος Νταλάρας – Η επιστροφή(;) του ασώτου υιού της μεταπολίτευσης

 

Οι παλιές αγάπες πάνε στον κόκκινο παράδεισο, ή μήπως όχι;

Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη “Νταλάρας”; Το πιθανότερο είναι κάτι σαν “ΠΑΣΟΚ”, “Πανούσης”, “Ακατανόμαστος”, “Μνημόνιο”, “Γιαούρτια” και η θρυλική ατάκα του Χάρρυ Κλυνν από το μακρινό 1985. Κι είναι ένα ζήτημα αν τελικά οι διασημότεροι επικριτές του Νταλάρα, αμφότεροι πλέον έχοντας εγκαταλείψει το μάταιο τούτο κόσμο, κατόρθωσαν να πέσουν χαμηλότερα από τον άνθρωπο που μαζί με τους περισσότερους από μας – κακά τα ψέματα – αγαπούσαν να μισούν. Η υποφαινόμενη πάντως θυμάται τον εαυτό της, μετά από κάποια από τις όμορφες δηλώσεις του μακαρίτη Τζιμάκου για τη ΧΑ που είναι σαν τη Χαμάς, να σκέφτεται φωναχτά πως “ακόμα 1-2 δηλώσεις ν’ακούσω και θα γραφτώ στο φαν κλαμπ του ακατανόμαστου”.

Pes' ta sta ellinika

Γ.Παπαδόπουλος- Τετράδης

Ο κ Τσίπρας έχει μια (από αρκετές) εμμονή. Να μη μιλάει ελληνικά όταν εκπροσωπεί τη χώρα του, είτε σε ξένους ηγέτες είτε σε διεθνείς Οργανισμούς. Όπως τώρα στη Συνέλευση του ΟΗΕ. Σε αντίθεση με όλους τους ηγέτες όλων των κρατών, που μιλάνε στη γλώσσα τους. Προφανώς κανείς δεν του έχει πει ποτέ ότι δεν εκπροσωπεί τον εαυτό του. Αλλά έναν λαό, μια ιστορία, έναν πολιτισμό, μια ταυτότητα. Έστω και ως καρικατούρα.

Ο κ Τσίπρας δεν έχει μάθει από πουθενά, δεν έχει σκεφτεί και κανένας δεν του λέει ότι από το πρωί μέχρι το άλλο πρωί εκφράζει τα (όποια) συναισθήματα και διανοήματά του στα ελληνικά. Σιωπηρά ή προφορικά. Στα γραπτά δεν είναι καθόλου καλός.

Στα πλαίσια της … επαναστατικής ή και οικογενειακής παιδείας του έμαθε από μικρός να αντιπαθεί την Ελλάδα. Φαίνεται. Οι ημιμαθείς του έμαθαν ότι η Ελλάδα, η χώρα που έτυχε να γεννηθεί, είναι ταυτόσημη με τον φασισμό, την εθνικιστική αρχαιολατρεία, την πατριδοκαπηλία. Τη δεξιά και τον καπιταλισμό. Την Πατρίδα. Πατρίδα ίσον μίασμα. Αυτά έμαθε, αυτά ακολουθεί.

Είναι αργά πιά για να μάθεις σε κάποιον την αξία ενός πολιτισμού (όποιου) όταν δεν την ξέρει. Και την αξία της γλώσσας, με την οποία αισθάνεται (ναι, στη γλώσσα του αισθάνεται καθείς) και με την οποία εκφράζει αυτά που αισθάνεται ή σκέφτεται. Είναι δύσκολο να εξηγήσεις σε κάποιον που δεν έχει ιδέα από ποίηση, γιατί ο Ελύτης ή ο Καβάφης ή και ο Σαίξπηρ είναι αδύνατο να μεταφραστούν χωρίς να χάσουν την ένταση και το βάθος, την ψυχή, των γραπτών τους.

Τέλος, είναι δύσκολο να εξηγήσεις σε κάποιον που δεν έχει στοχαστεί ποτέ του, ότι αν γεννιόταν από τους ίδιους γονείς σε άλλη χώρα και μιλούσε άλλη γλώσσα, αυτό και μόνο θα τον έκανε έναν εντελώς διαφορετικό άνθρωπο. Έναν άλλον.

Ο κ Τσίπρας δεν έχει συνείδηση, ότι όταν μιλάει με ξένους ηγέτες και στα βήματα των μεγάλων Οργανισμών δεν εκπροσωπεί τον εαυτό του. Ούτε τα γούστα του. Εκπροσωπεί έναν λαό. Εκπροσωπεί μία Ταυτότητα. Αυτήν, που τόσο απλόχερα παρέδωσε στους Σκοπιανούς, νομίζοντάς την ως δευτερεύων ζήτημα. Εκπροσωπεί την ιστορία του λαού του και τον πολιτισμό του. Εκπροσωπεί τη μοναδικότητα του λαού του, ανάμεσα στις μοναδικότητες όλων των κρατών, λαών, φυλών του κόσμου.

Το σχολείο που καταρρέει είναι το προοδευτικό- Του Βασίλη Ξυδιά

Σε προηγούμενο φύλλο του Δρόμου ξεκίνησα κάποιες σκέψεις για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα το ελληνικό σχολείο («Το σχολείο καταρρέει», φ. 420, 8/9/2018) αναζητώντας μια θεώρηση του προβλήματος που να πηγαίνει πέρα από τον νεοφιλελευθερισμό, αλλά και πέρα από την αντίσταση στον νεοφιλελευθερισμό. 

Διότι, με δεδομένη πλέον την επικράτηση των μνημονίων, δεν μπορεί, πιστεύω, να υπάρξει άλλου είδους αντίσταση στην καταστροφική λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού πέρα από μια ριζοσπαστική μεν, αλλά και δημιουργική ταυτόχρονα, εναλλακτική αντιμετώπιση όλων εκείνων των παθογενειών που ο νεοφιλελευθερισμός ισχυρίζεται πως θεραπεύει, καθώς και αυτών που ο ίδιος προξενεί. Και αν αυτό ισχύει λίγο ως πολύ για όλους τους τομείς και όλες τις πτυχές της ελληνικής κοινωνίας, ισχύει κατ’ εξοχήν για την εκπαίδευση, που όπως έλεγα στο προηγούμενο άρθρο μου, κατέρρεε ήδη πριν απ’ τα μνημόνια. Έχοντας λοιπόν περιγράψει τη μία όψη αυτής της κατάρρευσης, την «κοινωνικοοικονομική απαξίωση» του σχολείου, μας μένει τώρα να σταθούμε στην άλλη όψη, την παιδαγωγική του αστοχία. Επειδή όμως δεν μας φτάνει γι’ αυτό ο χώρος ενός άρθρου θα περιοριστούμε σήμερα σε ένα και μόνο σημείο, εν είδει –ας πούμε– μιας βασικής διευκρίνησης.

Γιατί χρειάζεται η κριτική

Μιλώντας για τις διάφορες όψεις της σχολικής κατάρρευσης δεν σκοπεύω καθόλου να διεκτραγωδήσω την κατάσταση του σχολείου και τα προβλήματά του. Ο καθένας μας τα γνωρίζει αυτά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, και ισχύει και σ’ αυτήν την περίπτωση το γνωστό σαββοπουλικό: όποιος δεν έχει νέα ευχάριστα να πει, καλύτερα να μη μας πει κανένα. Θα προτιμούσα, επομένως, να περάσω κατευθείαν στην έκθεση κάποιων θετικών ιδεών για τι θα μπορούσε να σημαίνει γενική παιδεία σήμερα –διότι αυτό είναι που διακυβεύεται, όπως είπαμε και στο προηγούμενο άρθρο– και αυτό είναι, πράγματι, που προτίθεμαι να κάνω τελικά. Αισθάνομαι όμως ότι πριν απ’ αυτό θα πρέπει να τονιστεί με τη μεγαλύτερη δυνατή έμφαση πως το σχολείο που βρέθηκε σε κρίση, και το οποίο έρχεται τώρα να «μεταρρυθμίσει» (βλ. να κατεδαφίσει) ο νεοφιλελευθερισμός στη δεξιά ή την αριστερή παραλλαγή του, δεν είναι το απαρχαιωμένο «εθνικοπατριωτικό» σχολείο με τις ουμανιστικές καταβολές και την αυστηρή έως αυταρχική παιδαγωγική, αλλά το σύγχρονο προοδευτικό σχολείο των «κοινωνικών και επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων», αυτό που προέκυψε σταδιακά μέσα από τις πάμπολλες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις των πρώτων, μέσων και ύστερων μεταπολιτευτικών χρόνων, και το οποίο φιλοδοξούσε να παντρέψει την ουμανιστική ηθική με τον ωφελιμισμό, να συνδυάσει τη δημοκρατία με την τεχνοκρατία, να εισαγάγει την κριτική μάθηση απαλείφοντας την παπαγαλία και την άκριτη αποδοχή της γνώμης του δασκάλου, να ξεπεράσει τις κοινωνικές και άλλες διακρίσεις θέτοντας στο κέντρο της προσοχής του τον μαθητή και τις ανάγκες του· αυτά, και ό,τι άλλο καλό και αγαθό μπορεί να φανταστεί ένας καλοπροαίρετος σύγχρονος άνθρωπος που μορφώνει γνώμη βλέποντας τηλεόραση και διαβάζοντας εφημερίδες και περιοδικά.

«Να τι σημαίνει να είσαι εκπαιδευτικός στην Αμερική…»

της Αιμιλίας Τσαγκαράτου,

Στις 13 Σεπτέμβρη το περιοδικό TIME δημοσίευσε ένα εντυπωσιακό αφιέρωμα για τους εκπαιδευτικούς στις ΗΠΑ. Το δυνατό εξώφυλλο με τη φωτογραφία της εκπαιδευτικού και τη λεζάντα που λέει ….«Κάνω τρεις δουλειές και πουλώ το πλάσμα του αίματός μου για να πληρώσω τους λογαριασμούς μου. Είμαι εκπαιδευτικός στην Αμερική», έκανε το γύρο του κόσμου κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η είδηση ότι στην καρδιά του καπιταλισμού οι εκπαιδευτικοί ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης κάνει αίσθηση. Κυρίως στον υπόλοιπο κόσμο και όχι τόσο στην αμερικάνικη κοινωνία. Γιατί στις ΗΠΑ από τον Μάρτη της περασμένης σχολικής χρονιάς, η «εκπαιδευτική άνοιξη» όπως ονομάστηκε έφερε στο προσκήνιο όχι μόνο τα προβλήματα των εκπαιδευτικών αλλά και της εκπαίδευσης συνολικά. Γιατί εκτός από το δάσκαλο που δουλεύει τρεις δουλειές για να τα βγάλει πέρα, υπάρχουν τα σχολεία με τάξεις των 50 και 60 μαθητών, με βιβλία που πηγαίνουν από χέρι σε χέρι τα τελευταία 20 χρόνια, με δημόσια σχολεία που κλείνουν το ένα μετά το άλλο λόγω της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στη χώρα μας δεν έκαναν τον κόπο να αφιερώσουν ούτε δύο αράδες, ούτε μια είδηση στα «ψιλά» για αυτό που αναγκάζει το TIME να κάνει τώρα αφιέρωμα με την έναρξη της σχολικής χρονιάς.

Η άνοιξη αυτή απ’ ότι φαίνεται θα συνεχιστεί και φέτος. Ήδη εδώ και μέρες απεργούν εκατοντάδες εκπαιδευτικοί σε αρκετές περιοχές της πολιτείας της Ουάσινγκτον, ενώ με μια ιστορική απόφαση, οι εκπαιδευτικοί του Λος Άντζελες, της δεύτερης μεγαλύτερης σχολικής περιφέρειας των ΗΠΑ μετά τη Νέα Υόρκη, αποφάσισαν με ποσοστό 98% να κηρύξουν απεργία για τα μέσα του Οκτώβρη. Η Καλιφόρνια, παρόλο που είναι μια από τις πιο πλούσιες πολιτείες των ΗΠΑ, έρχεται 43η στις 50 πολιτείες στις δαπάνες ανά μαθητή. Βασικά αιτήματα να καταργηθεί η αναλογία ενός εκπαιδευτικού προς 46(!) μαθητές, λιγότερες εξετάσεις και περισσότερος χρόνος για διδασκαλία, καινούρια βιβλία και προσλήψεις βοηθητικού προσωπικού. Οι εκπαιδευτικοί του LA δηλώνουν ότι ακόμα και αν ικανοποιηθούν τα δικά τους οικονομικά αιτήματα, δεν θα σταματήσουν εάν δεν ικανοποιηθούν και τα υπόλοιπα.